Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD, PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-Ενδοσκόπος

Διδάκτωρ το πανεπιστημίου Αθηνών

 

Οι ναυτίες της εγκυμοσύνης αφορούν μεγάλο ποσοστό (έως και 80%) των εγκύων, συνηθέστερα κατά το 1ο  τρίμηνο της κύησης. Η θεραπεία  είναι συντηρητική, με διατροφικές οδηγίες. Σπανιότερα η ναυτία μπορεί να συνοδεύεται από πολλαπλούς εμέτους, οπότε καλείται «υπερέμεση της κύησης», όπου η επίτοκος ταλαιπωρείται και αφυδατώνεται. Σε αυτή τη περίπτωση, μπορεί να απαιτείται νοσηλεία και ενδοφλέβια χορήγηση υγρών.

Ποια τα συμπτώματα της ναυτίας της κύησης;

Ένα από τα συχνότερα συμπτώματα της κύησης είναι η ναυτία.  Αυτή μπορεί να συνοδεύεται από εμέτους, δυσπεψία, ερυγές (ρεψίματα) ακόμα και αλλοίωση της γεύσης. Τα συμπτώματα αυτά είναι τόσο συχνά που θεωρούνται ενδεικτικά της κύησης. Η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλει από γυναίκα σε γυναίκα, αλλά και στην ίδια γυναίκα από τη μια κύηση της στην επόμενη. Μπορεί να είναι χειρότερα νωρίς το πρωί (γι’ αυτό λέγεται και morning sickness). Συνήθως είναι βαρύτερα κατά το 1ο τρίμηνο της κύησης, και βελτιώνονται μετά τη 12η  εβδομάδα, αλλά μπορεί να κρατήσουν και μέχρι τον τοκετό.

 

Πού οφείλεται η ναυτία;

Παρόλο που ο ακριβής μηχανισμός δεν έχει προσδιοριστεί, η αλλαγή στο προφίλ των ορμονών κατά τη διάρκεια της κύησης θεωρείται ο βασικός αιτιολογικός παράγοντας. Από τις διάφορες ορμόνες τα επίπεδα της β-χοριακής γοναδοτροπίνης (β-hCG) φαίνεται πως συνδέονται περισσότερο με τη ναυτία. Επειδή τα επίπεδα της β-hCG «υποχωρούν» μετά τη 10η  εβδομάδα, αναμένεται μία βελτίωση των συμπτωμάτων της επιτόκου. Άλλες ορμόνες, όπως η προγεστερόνη, η οποία αυξάνεται στη κύηση, έχουν επίδραση στο πεπτικό και συνδέονται με κάποια από τα συμπτώματα.  

 

Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου;

Η ναυτία της κύησης δε μπορεί να προβλεφθεί, ούτε να αποτραπεί. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ως φυσιολογικός μηχανισμός της κύησης, ο οποίος «προστατεύει» την επίτοκο να μην πάρει βάρος κατά το 1ο  τρίμηνο της κύησης.

Επειδή η ένταση των συμπτωμάτων σχετίζεται με τα επίπεδα της β-χοριακής γοναδοτροπίνης (β-hCG), τα οποία είναι υψηλότερα στις δίδυμες και πολύδυμες κυήσεις, σε αυτές αναμένεται έξαρση των συμπτωμάτων και συχνότερη η υπερέμεση.

IFrame

Ποιες οι επιπλοκές της ναυτίας της κύησης;

Οι ναυτίες δεν έχουν επίδραση στο έμβρυο, ούτε στην επίτοκο. Στις βαρύτερες περιπτώσεις  όπου η υπερέμεση στερεί από την επίτοκο τη πρόσληψη υγρών και ηλεκτρολυτών, μπορεί να προκληθεί  αφυδάτωση η οποία εφόσον δεν αντιμετωπιστεί, είναι δυνατό να οδηγήσει σε  ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ακόμα και αρρυθμίες με συνέπειες καταστροφικές για τη μητέρα και το έμβρυο.

 

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της ναυτίας συνήθως είναι κλινική, με βάση τα συμπτώματα της επιτόκου. Στις περιπτώσεις υπερέμεσης, θα πρέπει να γίνεται εξέταση αίματος και βιοχημικός έλεγχος, προκειμένου να προσδιοριστεί η βαρύτητα και να αποκλειστούν οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές.  Τέλος με το υπερηχογράφημα μπορεί να πιστοποιηθεί ο αριθμός των εμβρύων στο σάκο καθώς και να αποκλειστούν άλλες αιτίες που συνδέονται με την υπερέμεση, όπως η μύλη κύηση.

 

Ποια η θεραπεία της ναυτίας;

Η απλή ναυτία της κύησης συνήθως δεν απαιτεί θεραπεία. Η φαρμακευτική θεραπεία είναι χρήσιμη στις περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα είναι έντονα ή επίμονα και ταλαιπωρούν την επίτοκο. Φάρμακα τα οποία μπορούν να βοηθήσουν περιλαμβάνουν:

  • H βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη). Μπορεί να ληφθεί ως μονοθεραπεία είτε μέσα σε πολυβιταμινούχα σκευάσματα. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που ελάμβαναν πολυβιταμίνες στη σύλληψη και έπειτα, είχαν λιγότερες ναυτίες, αλλά όχι και λιγότερους εμέτους.
  • Τα αντισταμινικά (anti-H1) έχουν διπλό τρόπο δράσης κατά της ναυτίας. Αφενός μειώνουν την παραγωγή της ισταμίνης, αφετέρου δρουν έμμεσα στο αιθουσαίο σύστημα όπου βρίσκεται το κέντρο του έμετου. Στις ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνονται η υπνηλία, η ξηροστομία και η δυσκοιλιότητα.  Από τα αντισταμινικά που έχουν μελετηθεί κατά τη διάρκεια της κύησης, η doxylamine μπορεί να χορηγηθεί με απόλυτη ασφάλεια, μόνη της ή σε συνδυασμό με πυριδοξίνη (B6). Παρόλο που το φάρμακο έχει πάρει έγκριση από τον αμερικανικό FDA, δεν κυκλοφορεί στη χώρα μας. Στην Ελλάδα υπάρχουν διαθέσιμα σκευάσματα κατά της ναυτίας που περιέχουν αντισταμινικά όπως η diphenhydramine, dimenhydrinate και meclizine και είναι ασφαλή στη κύηση. Μάλιστα η meclizine είναι νεότερο φάρμακο και προκαλεί λιγότερη υπνηλία και θεωρείται η 2η  καλύτερη επιλογή μετά τη doxylamine.
  • Αναστολείς ντοπαμίνης: Πρέπει να θεωρούνται φάρμακα 2ης γραμμής στη κύηση μετά τα αντισταμινικά. Τα φάρμακα αυτά μειώνουν τη κινητικότητα του στομάχου και κατά συνέπεια τον έμετο. Διάφορα σκευάσματα κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Τα πιο διαδεδομένα είναι η chlorpromazine και η metoclopramide, τα οποία είναι ασφαλή στη κύηση και δεν προκαλούν υπνηλία. Από τη κατηγορία αυτή η μετοκλοπραμίδη θα πρέπει να είναι η πρώτη επιλογή, όμως θα πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταμένη χρήση της, επειδή μπορεί να προκαλέσει προβλήματα κινητικότητας στη μητέρα.
  • Αναστολείς σεροτονίνης: Το πιο αντιπροσωπευτικό είναι η ondansetron (π.χ. Zofron), η οποία είναι πολύ δημοφιλής για τη θεραπεία της ναυτίας στις μη εγκύους ασθενείς. Η ασφάλεια στη κύηση δεν έχει αποσαφηνιστεί, ενώ υπάρχουν μελέτες στις οποίες συνδέθηκε με συγγενείς ανωμαλίες. Επίσης, επειδή το φάρμακο μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες στην επίτοκο, συστήνεται μόνον για ενδο-νοσοκομειακή θεραπεία και εφόσον η ναυτία δεν ελέγχεται με φάρμακα άλλων ομάδων.  
  • Κάψουλες με τζίντζερ (250mg)

Οι περιπτώσεις υπερέμεσης προϋποθέτουν νοσηλεία με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, αναπλήρωση των ηλεκτρολυτών και σταθεροποίηση. Καλό είναι η ενυδάτωση να γίνεται μέσα σε 3-5 ώρες με 2Lt διαλύματος Ringer’s lactate εμπλουτισμένου με ηλεκτρολύτες, τουλάχιστο μέχρι να επιτευχθεί διούρηση 100 mL/h. Η χρήση διαλύματος δεξτρόζης 5%  πρέπει να αποφεύγεται στις πρώτες φάσεις της ενυδάτωσης.   

 

IFrame

 

Πώς προλαμβάνεται η ναυτία της κύησης;

Οι ναυτίες της εγκυμοσύνης δεν προλαμβάνονται. Εντούτοις με κάποιες διατροφικές οδηγίες, μειώνονται σημαντικά τα συμπτώματα:

  • Μικρά, συχνά γεύματα. Το άδειο στομάχι γενικά επιδεινώνει τις ναυτίες. Προτιμήστε άγλυκα crackers ή φρυγανιές το πρωί πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι. Μοιράστε τη τροφή σε συχνότερα και μικρότερα γεύματα.
  • Επιλέγετε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες, με χαμηλά λιπαρά ώστε να είναι εύπεπτες. Αποφύγετε τα καυτερά και πικάντικα φαγητά.
  • Καταναλώνετε πολλά υγρά. Εκτός από νερό, επιλέγετε αναψυκτικά με πιπερόριζα (ginger ale) και ζωμούς τροφών. Μια καλή στρατηγική είναι να πίνετε μικρές ποσότητες υγρών συχνά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
  • Αποφύγετε τροφές που μπορεί να επιδεινώσουν τη ναυτία. Τέτοιες είναι ο χυμός λεμονιού, το γάλα, ο καφές, τροφές με έντονη μυρωδιά και μπαχαρικά. 

 

Χρήσιμα links:

  1. ​Mayo Clinic

  2. American College of Obstetrics and Gynecology - ACOG

  3. Medline Plus 

  4. UpToDate

  5. WebMD

  6. The Merck Manual of Medicine - Professional

  7. National Health System (NHS choices)

 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com